Chấn thương sọ não - nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa? 

 

1. Chấn thương sọ não là gì?

 

Chấn thương sọ não (TBI) là tại nạn sang chấn ở vùng đầu gây tổn thương đến hộp sọ và các bộ phận bên trong hộp sọ. Tại nạn này gây tử vong cao.

 

Những người có thể qua khỏi cũng bị để lại biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến cuộc sống sau này. Ảnh hưởng của TBI có thể
bao gồm như suy giảm hoặc trí nhớ, cử động khó khăn, cơ quan cảm giác cảm giác suy giảm, hoặc hoạt động tình cảm (ví dụ thay đổi tính cách, trầm cảm). Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn có thể ảnh hưởng lâu dài đến gia đình và cộng đồng.[1]

 

 

TBIs là những thương tích hộp sọ và cấu trúc bên trong sọ. Lâm sàng thường gặp các trường hợp sau:

 

• Vết thương rách ở da đầu. 
• Có thể tụ máu dưới da đầu, có thể gặp xuất huyết dưới nhện.
• Chấn động não, có thể gặp trường hợp nứt sọ, lún sọ, tụ khí nội sọ, dập não. 
• Máu tụ ngoài màng cứng hoặc máu tụ dưới màng cứng, máu tụ trong não.
• Xuất huyết quanh thân não.
• Tổn thương sợi trục lan tỏa.

 

2. Hậu quả của chấn thương sọ não nghiêm trọng như thế nào?

 

Vào năm 2013, có khoảng 1 trong số 2,8 triệu lần khám cấp cứu liên quan đến TBI, nhập viện và tử vong xảy ra tại Hoa Kỳ.

 

Các số liệu từ nghiên cứu:

• TBI đã góp phần vào cái chết của gần 50.000 người.

• TBI là một chẩn đoán trong hơn 282.000 lần nhập viện và 2,5 triệu lượt nhập viện khoa cấp cứu. Chúng bao gồm TBI đơn độc hoặc TBI kết hợp với các chấn thương khác.

• Trong vòng 6 năm (2007 - 2013), tỷ lệ khám cấp cứu liên quan đến TBI tăng 47%, tỷ lệ nhập viện giảm 2,5% và tỷ lệ tử vong giảm 5%.
• Vào năm 2012, ước tính có 329.290 trẻ em (19 tuổi trở xuống) được điều trị ở khoa cấp cứu của Hoa Kỳ cho các chấn thương liên quan đến thể thao và giải trí bao gồm chẩn đoán chấn thương hoặc TBI.

 

3. Nguyên nhân hàng đầu của chấn thương sọ não là gì?

 

Các nguyên nhân thường gặp gây chấn thương sọ não bao gồm:

 

• Ngã: thường gặp ở người lớn và trẻ nhỏ. 
• Va chạm liên quan đến xe cộ: tai nạn giao thông. 
• Bạo lực: bạo lực gia đình, ngược đãi trẻ em, tấn công trẻ em,...
• Các chấn thương trong thể thao: đây là nguyên nhân gây chấn thương sọ não phổ biến ở tuổi trẻ. 
• Vụ nổ và các chấn thương do chiến đấu. [2]

 

4. Triệu chứng của chấn thương sọ não

 

Chấn thương sọ não có thể có các triệu chứng vật lý và tâm lý rộng. Một số dấu hiệu hoặc triệu chứng có thể xuất hiện ngay lập tức sau sự kiện bị chấn thương, hoặc có thể xuất hiện vào những ngày hoặc tuần sau đó.[3]

 

4.1. Chấn thương sọ não nhẹ

 

Các dấu hiệu và triệu chứng của chấn thương sọ não nhẹ có thể bao gồm:

 

4.1.1. Triệu chứng thể chất

 

• Mất ý thức trong vài giây đến vài phút.
• Không mất ý thức, nhưng trạng thái bị choáng váng, bối rối hoặc mất phương hướng.
• Đau đầu.
• Buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Mệt mỏi hoặc buồn ngủ.
• Vấn đề với lời nói.
• Khó ngủ.
• Ngủ nhiều hơn bình thường.
• Chóng mặt hoặc mất thăng bằng.

 

4.1.2. Triệu chứng cảm giác

 

• Các vấn đề về giác quan, chẳng hạn như nhìn mờ, ù tai, vị khó chịu trong miệng hoặc thay đổi khả năng ngửi.
• Nhạy cảm với ánh sáng hoặc âm thanh.

 

4.1.3. Triệu chứng nhận thức hoặc tinh thần

 

• Vấn đề về bộ nhớ hoặc tập trung.
• Thay đổi tâm trạng.
• Cảm thấy chán nản hoặc lo lắng. [4]

 

 

 

4.2. Chấn thương sọ não trung bình đến nặng

 

Các chấn thương sọ não vừa đến nặng có thể bao gồm bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nào của chấn thương nhẹ, cũng như các triệu chứng này có thể xuất hiện trong vòng vài giờ đến vài ngày sau chấn thương đầu:

 

4.2.1. Triệu chứng thể chất

 

• Mất ý thức từ vài phút đến vài giờ.
• Đau đầu dai dẳng hoặc đau đầu trầm trọng hơn.
• Lặp đi lặp lại nôn mửa hoặc buồn nôn.
• Co giật hoặc co cứng.
• Sự giãn nở của một hoặc cả hai mắt.
• Chất lỏng trong suốt chảy ra từ mũi hoặc tai.
• Không có khả năng đánh thức từ giấc ngủ.
• Yếu hoặc tê ở ngón tay và ngón chân.
• Mất khả năng phối hợp các hoạt động.

 

4.2.2. Triệu chứng nhận thức hoặc tinh thần

 

• Lẫn lộn sâu sắc.
• Kích động, chiến đấu hoặc hành vi bất thường khác.
• Nói lắp.
• Tình trạng hôn mê và các rối loạn ý thức khác.

 

4.3. Triệu chứng của trẻ em

 

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bị thương não có thể không có khả năng giao tiếp đau đầu, các vấn đề cảm giác, nhầm lẫn và các triệu chứng tương tự. Trong một đứa trẻ bị chấn thương sọ não, bạn có thể quan sát thấy:

 

• Thay đổi thói quen ăn uống.
• Khó chịu bất thường.
• Thay đổi khả năng chú ý.
• Thay đổi thói quen ngủ.
• Co giật.
• Tâm trạng buồn hay chán nản.
• Buồn ngủ.
• Mất hứng thú với đồ chơi hoặc hoạt động yêu thích.

 

 

5. Điều trị chấn thương sọ não như thế nào?

 

Điều trị chấn thương sọ não nhằm đạt tới hai mục tiêu quan trọng:

 

• Điều chỉnh áp lực trong sọ (ICP = IntraCranial Pressure).
• Điều chỉnh áp lực tưới máu não (CPP = Cerebral Perfusion Pressure).[5]
• Điều trị chấn thương sọ não nặng thường điều trị tăng áp lực trong sọ - nguy cơ cao dẫn đến tử vong. Như vậy phải áp dụng nhiều phương pháp làm cho áp lực trong sọ trở về giới hạn bình thường.

 

Phương pháp hiệu quả nhất là loại bỏ khối máu tụ trong sọ hoặc dẫn lưu dịch não tuỷ hoặc mở rộng hộp sọ để làm giảm áp lực, phải duy trì áp lực trong sọ dưới 15mmHg (theo Marshall, 1980).

 

5.1. Điều trị nội khoa

 

• Giảm áp lực trong sọ.
• Giữ thông số tưới máu não luôn bình thường ( > 70 mmHg ).
• Gây ngủ bằng Barbiturate hoặc Propofol.
• Dung dịch ưu trương: Mannitol 20%.
• Liệu pháp hạ thân nhiệt.
• Tăng thông khí.
• Giữ ổn định huyết áp.

 

5.2. Điều trị ngoại khoa

 

• Loại bỏ máu tụ trong sọ nếu có chỉ định.
• Dẫn lưu dịch não tủy ra ngoài.
• Làm sạch vết thương sọ não.
• Phẫu thuật lún sọ hở hoặc kín

 

5.3. Một số biện pháp làm giảm áp lực trong sọ

 

• Phẫu thuật loại bỏ khối máu tụ trong sọ. 
• Dẫn lưu dịch não tuỷ.
• Liệu pháp thẩm thấu bằng dung dịch ưu trương (Osmotherapy).
• ​Gây ngủ bằng Barbiturate. 
• Tăng thông khí (Hyperventilation).

 

 

6. Phòng ngừa chấn thương sọ não bằng cách nào?

 

Thực hiện theo các điều sau để giảm nguy cơ chấn thương não:

 

• Dây an toàn: luôn đeo dây an toàn khi đi xe oto. Trẻ nhỏ nên ngồi ở ghế sau của một xe được bảo đảm trong ghế an toàn trẻ em hoặc ghế nâng thích hợp với kích thước và trọng lượng của trẻ.
• Không lái xe khi uống rượu, bia, các thuốc gây ảnh hưởng thần kinh trung ương làm buồn ngủ.
• Mũ bảo hiểm: đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp, ván trượt, xe máy hoặc xe địa hình,...

 

 

6.1 Ngăn chặn té ngã

 

Những lời khuyên sau đây có thể giúp người lớn tuổi tránh ngã xung quanh nhà:

 

• Lắp đặt tay vịn trong phòng tắm.
• Đặt một tấm nệm không trơn trong bồn tắm hoặc dưới vòi hoa Sen.
• Loại bỏ các khu vực thảm.
• Lắp đặt tay vịn ở cả hai bên cầu thang.
• Cải thiện ánh sáng trong nhà.
• Giữ cầu thang và sàn nhà gọn gàng, tránh các vật dụng vướng víu dễ gây trượt, ngã.
• Kiểm tra thị lực thường xuyên.
• Tập thể dục thường xuyên.

 

6.2. Ngăn ngừa thương tích ở trẻ em

 

Những lời khuyên sau đây có thể giúp trẻ tránh thương tích đầu ở trẻ:

 

• Lắp đặt cổng an toàn ở đầu cầu thang.
• Giữ cầu thang, sàn nhà gọn gàng.
• Cài đặt khung bảo vệ ở cửa sổ để ngăn chặn té ngã.
• Đặt một tấm nệm không trơn trong bồn tắm hoặc dưới vòi hoa sen.
• Sử dụng sân chơi có vật liệu chống sốc trên mặt đất.
• Đừng để trẻ em chơi gần ban công hay các khu vực dễ gây tai nạn.

 

 

Tài liệu tham khảo

[1] Tác giả: Chuyên gia của Medline Plus (Ngày đăng: ngày 17 tháng 8 năm 2021). Traumatic Brain Injury, Medline Plus. Truy cập ngày 12 tháng 10 năm 2021.

[2] Tác giả: Chuyên gia của FDA (Ngày đăng: ngày 23 tháng 8 năm 2021). Traumatic Brain Injury: What to Know About Symptoms, Diagnosis, and Treatment, FDA. Truy cập ngày 12 tháng 10 năm 2021.

[3] Tác giả: Chuyên gia của CDC (Ngày đăng: ngày 12 tháng 5 năm 2021). Symptoms of Mild TBI and Concussion, CDC. Truy cập ngày 12 tháng 10 năm 2021.

[4] Tác giả: By Mayo Clinic Staff (Ngày đăng: Ngày 04 tháng 2 năm 2021). Traumatic brain injury, Mayo Clinic. Truy cập ngày 12 tháng 10 năm 2021.

[5] Tác giả: PGS TS Võ Văn Nho. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CẦN BIẾT VỀ CẤP CỨU CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO, Bệnh viện ngoại thần kinh Quốc tế. Truy cập ngày 12 tháng 10 năm 2021.

 

Nguồn: [Trung Tâm Thuốc] Chấn thương sọ não: nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa